Leren met de Theorie U

Voor de laatste kennisdialoog gaan we aan de slag met Theorie U.

Afbeelding uit: Leren met behulp van de U-theorie door Peter de Roode

In het boek Presence van Peter Senge, Otto Scharmer en Joseph Jaworski werd voor het eerst over de U-theorie geschreven. Scharmer heeft deze theorie verder uitgewerkt in zijn boek Theory U.
De U-theorie richt zich op complexe veranderingen waarbij het verleden niet meer
gekopieerd kan worden als basis voor de toekomst. De vaardigheden luisteren, spreken en zien, vormen een belangrijk beginpunt voor veranderingen.

De 3 aspecten van de U-theorie is:

1. gewaarworden: observeer, observeer, observeer - word één met de wereld
2. presencing: val terug en bezin - laat het innerlijke weten naar boven komen
3. waarmaken: handel vlug, met een natuurlijk ritme

Presencing is een combinatie van de begrippen presence en sensing. ‘Presence’ refereert zowel aan onze eigen aanwezigheid als aan die van de toekomst en ‘sensing’ betekent aanvoelen. 

De route die de U-weg wijst is eerst de diepte in ('gewaarworden' vergelijk ik met het divergeren), dan overgeven en vervolgens met behulp van nieuwe inzichten stap voor stap de kant op te gaan die je voor ogen hebt. Je dus vooral richten op de toekomst en niet te veel na te denken over het verleden.

Uit: Theorie U - leiding vanuit de toekomst die zich aandient

We kunnen leren van het verleden of van de toekomst zoals die zich nu ontplooit, zegt Scharmer in dit filmpje. Innovatoren leren anders, hierop baseert Scharmer zijn Theorie U. Door te blijven hangen in het verleden beperk je je creativiteit. Je leert/verandert niet door het verleden te 'downloaden', vergelijkbaar met de ideakillers in een creatief proces. Stoppen met 'downloaden' betekent loslaten van bestaande vooronderstellingen. Basis van dit model is dan ook 'open mind', 'open heart', 'open will'. Allemaal termen die mij uit het hart gegrepen zijn, maar als ik dan aan de onderkant (het 'indalen'. 'de diepte in') van de U in het 'presencing' beland, wordt het mij te zweverig, te spiritueel. Ik ben iemand die aan yoga en mindfulness (probeert) te doen :) maar toch krijg hier een beetje de kriebels van. "Het in contact komen met je ware zelf". Ik hoef niet in therapie! In het artikel van Marcel Hoornhout in het Tijdschrift voor Bedrijfskunde worden kritische vragen bij deze theorie (is het een hype?) gesteld die ik ook wel heb. Ik voel me verwant met de theorie. Het gaat over verbondenheid, termen als samenwerking, persoonlijk leiderschap, talenten, drijfveren, verlangens roepen enthousiame bij me op. Maar als het dan over ervaringsoefeningen gaat om te komen tot de 'presencing' en dan gesproken wordt over ontspanningsoefeningen en meditatie. Pfff. Dat hoef ik niet in mijn werksituatie. Die fase heb ik daar al een keer gehad :), daar is de organisatie niet door veranderd. Die linkerkant van de U is gericht op het opzoek gaan naar passie en je eigen identiteit maar met werkvormen die ook een eigen vooronderstelling hebben. Je moet je wel afvragen of die werkvormen passen.

Als het systeem niet werkt zoals we willen, zijn we eerder geneigd het systeem een schop te geven,dan het van binnen uit te veranderen. Dit noemt Scharmer absencing; je doorloopt dan wellicht de omgekeerde U en dat leidt tot niets.

Uit: Theorie U - leiding vanuit de toekomst die zich aandient

We luisteren selectief, zeggen niet wat we denken en zien wat we willen. We vormen ons snel een oordeel op basis van oude patronen. We laten ons te weinig verwonderen waardoor we niet openstaan voor vernieuwingen en veranderingen. Met een open geest (je eigen vooronderstellingen niet als vanzelfsprekend houden) begint het leerproces en is een start van een veranderproces. Het open hart is het vermogen tot empathisch luisteren en ons in anderen te verplaatsen. En met een open wil echt zien dat de toekomst anders kan zijn en er ook aan werken en niet verlamd raken bij die gedachte en het systeem vervolgens onaangetast laten. De oproep van Scharmer aan organisaties om zich open te stellen voor nieuwe vormen van leiderschap en samenwerking, omarm ik. De kern gaat om creëren van commitment en eigenaarschap, waarbij het ontbreekt aan elke vorm van manipulatie. Ieder mens

moet het heft in handen nemen om datgene wat de toekomst ons aanreikt te kunnen zien, te verkennen en te implementeren. De toekomst zal sterk verschillen van het verleden, omdat de trends die bepalend waren voor de industriële ontwikkeling niet kunnen blijven voortduren.We moeten focussen op wat ik als mens er aan kan doen (niveau 4 leren). Het gaat uiteindelijk om doen en niet alleen om denken. Hear hear! Mijn adagium: Gewoon Doen! :)

Mijn twijfel blijft over deze theorie om het in te zetten voor organisatieverandering. Ja, de organisatie dat is niet 'iets', dat zijn 'wij', de mensen die de organisatie vormen, die vanuit hun eigen waarden en normen handelen. En dat verander je niet zo maar ...

Leren, echt leren, vergt passie, de passie om het voor jezelf te ontdekken. Dat vereist vrijheid van conditionering, grote nieuwsgierigheid, intensiteit en directe waarneming en uiteraard de bereidheid ervaring op te doen (Jan Bommerez: Flow en de kunst van het zakendoen via Ilse Meelberghs)

En dan kom ik toch weer uit bij Jan Bommerez: See-feel- do :) Wil je deze transformatie via deze U-weg in je organisatie bewerkstelligen dan moet je beginnen bij de leiding. Het management moet dit voorleven, anders geloven de medewerkers het niet.

Daarom past deze theorie prima bij de kennisdialoog over power, leiderschap. Ik ben benieuwd naar maandag.

Artikelen die ik ook nog gelezen heb om dit blog te schrijven:

• Collectief leiderschap voor diepgaande innovatie en verandering
• Organisatieontwikkeling met Theory U
• Theorie U - boeksamenvatting
• Theorie U - leiding vanuit de toekomst die zich aandient

Theory u-samenvatting from Renske van Grinsven